قرآن و همسان‌گزینی در ازدواج

به گزارش پایگاه خبری تحلیلی بیرجندرسا به نقل ازتبیان, در نوشتار حاضر، مروری اجمالی بر آیاتی از قرآن خواهیم تا ببینیم رهاد این لقمه‌چینی از سفره معرفت‌بخش قرآن چه خواهد بود.

ماجرای مواجهه دختران شعیب پیامبر با حضرت موسی(علیهما السلام) را شنیده یا خوانده‌اید. در بخشی از این ماجرا از زبان دختر شعیب خطاب به پدر آمده است:

یا أَبَتِ اسْتَأْجِرْهُ إِنَّ خَیْرَ مَنِ اسْتَأْجَرْتَ الْقَوِیُّ اْلأَمینُ. (قصص: 26)

پدرم! او را به استخدام خود درآور كه بهترین كارگزار كسی است كه قوی و امین باشد.یشنهاد دختر شعیب به پدر، گرچه به منظور استخدام موسی‏علیه السلام برای مشاركت در فعالیت‏های اقتصادی شعیب بود، و ی با توجه به این‏كه پس از این پیشنهاد، شعیب بی‏درنگ، خواسته خود مبنی بر ازدواج موسی با یكی از دخترانش را مطرح نمود، معلوم می‏شود كه شعیب از سخن دخترش، معیارهای همسر ایده آل او را كه قوت و امانت است دریافته و موضوع ازدواج را مطرح ساخته است:

قالَ إِنّی أُریدُ أَنْ أُنْكِحَكَ إِحْدَی ابْنَتَیَّ هاتَیْنِ عَلی‏ أَنْ تَأْجُرَنی ثَمانِیَ حِجَجٍ... (قصص: 27)

گفت: من می‏خواهم یكی از این دو دخترم را به همسری تو درآورم. در قبال این‏كه هشت سال برای من كار كنی ...

در اینجا ممكن است گفته شود كه دختر شعیب، امین بودن موسی را ستود و به‏دلیل دارا بودن همین ویژگی، او را شایسته استخدام و همسری خود دانست، در حالی كه امین و درستكار بودن فرد، تلازمی با ایمان وی ندارد. زیرا كه ممكن است فردی، قابل اعتماد و امین باشد، ولی بهره‏ای از ایمان به خدا وقیامت نداشته باشد.

جواب این شبهه و تفسیرِ امانت را از زبان خود دختر شعیب جویا می‏شویم؛ "آن‏گاه كه به پدر گفت: او را به‏استخدام خود درآور كه بهترین كارگزار، فرد قدرتمند و امین است. شعیب به او فرمود: قوتش را از آنكه دلوِ به آن سنگینی را به تنهایی از چاه بیرون كشید، شناختی؛ اما چگونه پی به امانتش بردی؟ جواب داد: وقتی كه در مسیر منزل به‏دنبالم در حركت بود، به من گفت: تو پشت سرم حركت كن و مرا راهنمایی نما، زیرا ما از خاندانی هستیم كه به زنان نظر نمی‏افكنیم، از اینجا دریافتم كه او از كسانی نیست كه به‏دنبال زنان حركت و به آنان نظر می‏كنند. و این همان امانت است". این‏كه دختر شعیب، نام این عمل برخاسته از ایمان موسی را امانت گذاشت، نشانگر آن است كه امانت به طور كامل با ایمان به خدا و قیامت آمیخته است؛ زیرا موسی می‏توانست به حركت خود به‏دنبال آن زن ادامه داده و حتی به او نظر افكند و این عمل نیز برخلاف درستكار بودن به مفهوم عام كلمه نبود؛ ولی تنها چیزی كه او را از این عمل باز داشت، ایمان او به حضور خدا و ناپسند بودن این رفتار در نزد او بود. و این همان چیزی بود كه دختر شعیب به فراست دریافت و به پدر گزارش كرد.

نمونه دیگری كه اهمیت ایمان همسر را روشن می‏كند،دعای همسر فرعون است. او در این دعا قرب و هم‏جواری با خدا را خواسته و قرب به او را بر قرب ونزدیكی به فرعون برتری داده است. هرچند كه هم‏جواری با فرعون، همه لذات را در پی داشت و در او، آنچه را كه در دل آرزو می‏كرد، یافت می‏شد. پس، معلوم می‏شود كه همسر فرعون، از تمامی لذات زندگی چشم‏پوشی كرده بود، آن هم نه به‏خاطر این‏كه به آنها دسترسی نداشت، بلكه با آنكه همه آن لذات برای او فراهم بود، از آنها چشم پوشید و از خدا خواست تا او را از داشتن همسری بی‏ایمان و در عین حال ثروتمند نجات بخشد:

وَ ضَرَبَ اللَّهُ مَثَلاً لِلَّذینَ آمَنُوا امْرَأَتَ فِرْعَوْنَ إِذْ قالَتْ رَبِّ ابْنِ لی عِنْدَكَ بَیْتًا فِی الْجَنَّةِ وَ نَجِّنی مِنْ فِرْعَوْنَ وَ عَمَلِهِ. (تحریم: 11)

و نیز خداوند درباره مومنان مثلی می‏زند و آن همسر فرعون است كه گفت: پروردگارا! برای من در نزد خودت، خانه‏ای در بهشت بنا كن و مرا از شر فرعون و عمل او رهایی ده ...

از آنچه كه تاكنون مورد بررسی قرار گرفت، این نتیجه به‏دست می‏آید كه ایمان، یكی از مهم‏ترین ویژگی‏های همسر شایسته است و ملاك و معیار كفویت همسران، ایمان آنان است و داستان همسر فرعون نیز به روشنی بر این ادعا كه ملاك هم شأنی همسران، امور مالی واقتصادی است و ثروت همسر می‏تواند ملاك گزینش واقع شود، قلم بطلان می‏كشد.

تنها، پاسخ به این پرسش باقی می‏ماند كه آیا یكسانی شئون اجتماعی پسر و دختر، ملاك كفویت آنان است یا در اینجا نیز معیار تطابق، ایمان آنهاست؟

"ابن عباس" نقل كرده است كه رسول خداصلی الله علیه وآله از دختر عمه‏اش "زینب بنت حجش" برای پسرخوانده و بنده آزاد كرده‏اش "زید بن حارثه" خواستگاری كرد. ولی زینب كه زیبا و اشراف زاده بود، سرباز زد و گفت: من از نظر حسب و نسب از او برترم. در اینجا بود كه این آیه نازل شد:

وَ ما كانَ لِمُوْمِنٍ وَ لا مُوْمِنَةٍ إِذا قَضَی اللَّهُ وَ رَسُولُهُ أَمْرًا أَنْ یَكُونَ لَهُمُ الْخِیَرَةُ مِنْ أَمْرِهِمْ... (احزاب: 36)

و هیچ مرد و زن مومنی را نرسد كه چون خداوند و پیامبرش امری را مقرر دارند، آنان را در كارشان اختیار (و چون و چرایی) باشد.

و پس از نزول این آیه، زینب راضی شد و ازدواج او با زید سرگرفت. از این آیه به خوبی برمی‏آید كه تطابق و كفویت همسران، مربوط به حسب و نسب وشئون اجتماعی نبوده و تنها ملاك كفویت از نظر قرآن، ایمان است، همچنان‏كه در اسلام بردگان آزاد شده‏ای چون زیدبن حارثة، مقدادبن اسود، سالم و بلال با دخترانی اشراف‏زاده همچون زینب بنت جحش، ضباغة بنت زبی ، فاطمه بنت ولدبن عتبة و خواهر عبدالرحمان‏بن عوف ازدواج كردند.

بنابراین، نتیجه مباحث مطرح شده درباره ویژگی ایمان همسر آن است كه معیار تطابق شأن دو همسر، تنها ایمان آنهاست و با توجه الگوهای قرآنی شئون اقتصادی و اجتماعی، ملاكی برای كفویت همسران به شمار نمی‏آید.