بیرجندرسا-آستان امامزادگان حسن و افضل(ع) در شهرستان قاین، بخش سده، دهستان پسکوه، روستای کومیران واقع شده است.
به گزارش پایگاه خبری تحلیلی بیرجندرسا به نقل از روابط عمومی اداره کل اوقاف استان ، این مزار در نزدیکی روستای کومیران از بخش سده شهرستان قاین است، ارتفاعاتی اطراف مزار را احاطه کرده، در بین مردم این مزار به «مزار کمیران» معروف است یعنی کوه امیران که به احتمال قوی نامش از وجود این دو بزرگوار گرفته شده است بنابراین کومیران یعنی کوه امیران یا کوی و جایگاه امیران است.
اختمان اولیه مزار اطاقی گلی 4×4 متر بود که توسط غلامرضا خادمی از تیغدر در حدود 130 سال پیش ساخته شد. در سال 1360 عملیات نوسازی آن را آغاز شد و تاکنون تا سال 1375 به اتمام رسید.
بقعه کنونی که با مصالح ساختمانی آجر و سیمان و آهن ساخته شده بنای زیبای 24 ضلعی است که تقریباً حالت دایره به خود گرفته و ارتفاع آن نیز به چهار متر میرسد و نیز گنبدی مخروطی شکل با اسکلت آهن که با آجر تکمیل یافته به عمق 1/5 متر و ارتفاع تقریبی 3 متر بر بالای آن استوار است.
در چهار جهت اصلی آن چهار درب ورودی به ابعاد 1/5×2/5 متر آلومینیومی تعبیه شده که فعلاً جهت رفت و شد زوار از درب ضلع شرقی استفاده میشود، در بالای درب ورودی تابلویی با این عبارت: «مرقد مطهر امامزاده حسن و امامزاده افضل» نصب است.
چهار درب ورودی اصلی در چهار طاق بزرگ هر کدام به دهانه 3 متر و ارتفاع 3 متر نصب شده و 8 پنجره آلومینیومی 5/0×1 متر دور تا دور بقعه به طور دو در میان اضلاع جهت نورگیری تعبیه شده و مجهز به شیشه صاف و روشن است، در کنار در ورودی شرقی راهرویی به پشت بام ایجاد شده که از طریق پلههای متعدد که به کنار گنبد منتهی میشود.
نمای داخلی بقعه12 ضلعی است که پهنای هر ضلع آن 2/5 متر است دور ازاره آن ابتدا سنگ مرمر مشکی به ارتفاع 10 سانتیمتر و سپس سنگ مرمر سفید به ارتفاع 1 متر و در حاشیه بالا سنگ مرمر مشکی به ارتفاع 10 سانتیمتر به کار رفته و بقیه دیوارها تا سقف گچکاری ساده بود. کف بقعه با قالی و قالیچههای دستباف محلی مفروش است.
بنای ساختمان در محوطهای میان کوهها محصور شده است. کل محوطه حدود چهار هکتار میشود. بنای اولیه ساختمان در 1313 و با خشت و گل ساخته میشود و شامل دو اتاق به ابعاد تقریبی 4×3 متر بوده و مرقد هر کدام از امامزادگان در یکی از این اتاق ها قرار داشت. گنبدی از خشت و آجر نیز بر روی بنا قرار داشته و دور بقعه را به وسیله خشت و آجر حصاری کشیده بودند. بنای فعلی مزار بعد از انقلاب ساخته شده و به شکل طرح 12 ضلعی است. درب ورودی آن از سمت شرق بود. در میان حرم شش ستون قرار گرفته که بر روی این ستونها گنبدی به ارتفاع 10 متر است.
در زیر گنبد شش نورگیر به ابعاد 1×2 تعبیه شده است. گنبد بنا از جنس آجر و سیمان با اسکلت آهنی است، هر کدام از امامزادگان ضریح جداگانه دارند جنس ضریح از آهن و میلگرد بوده که به رنگ زرد تزئین شده است. ابعاد ضریح 1/5×2/5 متر و ارتفاع آن 3 متر است.
زوار آستان را شهرستانهای قاین، بیرجند، فردوس و دیگر جاهای دور و نزدیک تشکیل میدهند و در شبهای جمعه و ایام محرم و صفر مردم تردد زیادی دارند و بهخصوص ایام بهار و تابستان زوار بیشتری از سایر فصول پذیرا است.
امکانات رفاهی ـ خدماتی
تعداد 3 واحد زائرسرا با 34 اتاق و 2 سالن از مهمترین تأسیسات این بقاع متبرکه است. لازم به ذکر است هر کدام از اتاقها به نام بانی اولیه آن نامگذاری شده است که همین امر توانسته در تشویق افراد به سرمایهگذاری در امور خیر کمک کند. نام خیران و سال ساخت بنا به صورت سنگ نبشه بر سر درب هر کدام از اتاقها نصب شده است.
علاوه بر این زائرسرا دارای دو دوش حمام و یک سرویس بهداشتی با 32 چشمه دستشویی است. جهت ذبح گوسفندان کشتارگاهی به ابعاد 5×4 متر در سمت جنوب امامزاده احداث شده است. برق امامزاده از طریق موتور دیزلی و آب مورد احتیاج از طریق چاه توسط موتور پمپ به مخزن 90 هزار لیتری پمپاژ و در شبکه آبرسانی امامزاده توزیع میشود.
تعداد 4 تابلو در مسیر راه به عنوان راهنمای زائران قرار گرفته و بر سر درب آستانه نیز تابلویی نصب شده است. این بقاع از سال 1359 تحت پوشش اداره اوقاف قرار گرفته و از لحاظ سیستم مدیریتی این سه نفر پرسنل داشته در محل مزار اسکان دارند. دفتر اموال، دفتر امور مالی، دفتر ثبت کرامات و معجزات و دسته قبض نقدی از دیگر امکانات موجود است.
در زیر گنبد دو ضریح فلزی مشبک به رنگ خاکستری هر یک به طول 2/5 متر و عرض 1/5 متر و ارتفاع 2/5 متر بر روی دو صورت قبر با پارچه های سبز رنگ پوشانیده شده است. در بین دو ضریح یک کمد چوبی فلزی که جلوی آن شیشه دارد جهت نذورات نقدی زوار گذاشتهاند.