کپی‌برداری غیر مجاز راه‌حل گرانی کتاب؟

دانشگاه‌ها امسال 15 روز کار خود را زودتر آغاز کرد و دو هفته‌ای از آغاز درس و کلاس‌ها می گذرد. حتی مهلت حذف و اضافه بیشتر دانشگاه‌ها به اتمام رسیده است. پس آنچه طبیعی به نظر می‌رسد اینست که این روزها خیابان انقلاب اسلامی تهران باید روزهای پرتردد و مغازه‌های کتاب فروشی دانشگاهی و درسی فروش خوبی داشته باشند. در گذشته دانشجویان با لیستی از عناوین کتاب‌ها به مغازه‌ها مراجعه کرده و کتاب‌های زیادی را خریداری می‌کردند که گاه تا پایان زمان فارغ التحصیلی هم آن‌ها را مطالعه نمی‌کردند. این روزها خیابان انقلاب همچنان به دلیل منطقه جغرافیایی که واقع شده است و نزدیکی به دانشگاه تهران، دانشکده مدیریت و ... همچنان روزهای پر ترددی را تجربه می‌کند اما در مغازه‌های کتابفروشی دانشگاهی و کمک درسی خبری نیست. از خیابان کارگر تا نزدیک 12 فروردین که بیشتر کتابفروشی‌ها کتاب‌های درسی و کمک آموزشی عرضه می‌کنند روزهای بی سابقه‌ای را تجربه می‌کنند. «هادی .ص» یکی از این کتابفروشان در گفت وگو با خبرنگار فارس، گفت: سال گذشته دانشگاه‌ها در این زمان بازگشایی نشده بودند اما اوضاع بهتری بر بازار حاکم بود و ما فروش بیشتری داشتیم. الان ساعت 12 ظهر است و نیمی از روز گذشته است اما ما حتی یک کتاب هم نفروختیم. وی گرانی‌ها را عامل کسادی بازار خواند و گفت: گرانی در حالت کلی زندگی مردم را تحت تاثیر قرار داده است و درآمدها همراه با گرانی‌ها و تورم افزایش نداشته‌اند و شرایط زندگی مردم و به خصوص اقشار دانشگاهی تحت فشار قرار گرفته است و از سوی دیگر قیمت کتاب‌ها هم سر به فلک کشیده‌اند و مگر دانشجویان با این همه هزینه و شهریه و ... می‌تواند این کتاب‌ها را با این قیمت‌ها خریداری کند؟ *هر کتابفروشی روزی چند کتاب می‌فروشد مغازه‌داران در تکاپو هستند تا شاید در این اوضاع بتوانند کسب درآمدی کنند و کتابی را به فروش برسانند اما عموما این تلاش‌ها بی‌نتیجه می‌ماند. تقریباً آبان ماه سال گذشته بود که قیمت کاغذ کم‌کم بنای ناسازگاری با اهالی نشر و قلم گذاشت. افزایش قیمتی که به لطف نوسانات قیمت دلار مشکلات بسیاری را پیش روی فعالان بخش کتاب گذاشت. مشکلاتی کاغذی که با نگاهی به بازار کتاب کشور و خروجی آن می توان رد پای آن را به وضوح دید. «آرش . ه» هم فروشنده دیگری است که سرش را به کتاب خواندن گرم کرده است و آنچنان سرگرم کتاب خواندن است که گویی فراموش کرده است در مغازه باید کتابفروشی هم داشته باشد. وقتی از او درباره این اوضاع و احوال بازار فروش کتاب‌های دانشگاهی و کمک درسی شدیم، گفت: هر چه می‌گذرد اوضاع ما بدتر می‌شود و کسادی بازار بیشتر، من از صبح فقط یک کتاب چاپ قدیم به قیمت 5000 تومانی فروختم، هزینه‌های نگهداری مغازه و .... از سویی و ما 5 نفر که در این مغازه فعالیت می‌کنیم و باید هزینه زندگی خود را تامین کنیم از سوی دیگر. در یک حساب سر و انگشتی مشخص می‌شود که تا چه حد گرفتار شده‌ایم. در چند وقت اخیر برخی از همکاران ما مجبور شده‌اند مغازه را ترک کنند و به سوی کار دیگری روی آورند. وی درباره دانشجویانی که این روزها به این محل رفت‌وآمد می‌کنند،‌ عنوان کرد: عموم دانشجویان که به اینجا مراجعه می‌کنند دنبال چاپ‌های قدیمی‌تر را می‌گیرند و حتی ترجیح می‌دهند اگر کتاب ویرایش مجدد هم شده و اضافاتی داشته باشد اما با توجه به قیمت‌ها قید آن را بزنند و کتاب قدیمی‌تر را بخرند. امسال یکی از بیشترین درخواست‌ها هم به کتاب‌های دست دوم بر می‌گردد. در نهایت هم وقتی کتاب چاپ قبل یا دست دوم را پیدا نمی‌کنند چند تا از دانشجویان با هم یک کتاب را می خرند و می‌گویند بخش‌هایی که نیاز داریم را کپی می‌کنیم. در این میانه با یکی از دانشجویان سال اولی که با لیستی از کتاب به مغازه‌ها سر می‌زد، هم صحبت شدیم. وی چند روزی است که از شهرستان به تهران آمده است و تازه در خوابگاه دانشجویی سکنا گرفته است. این دانشجوی رشته حقوق می‌گفت: از صبح در بازار کتاب می‌چرخم اما آنقدر کتاب‌ها گران هستند که نمی‌دانم چه کنم. همین لیستی که در دستم هست حدود 200 هزار تومان می‌شود. وی ادامه داد: تصور نمی‌کردم برای درس خواندن در دانشگاه سراسری هم متقبل این همه هزینه شوم، فکر کنم بهتر است از کتابخانه دانشگاه این کتاب‌ها را به ودیعه بگیرم که این روش هم مشکلات خاص خود را دارد و باید سر مدت مشخصی برگردانم. ***کتاب دست دوم به صرفه‌تر است در خیابان‌ انقلاب پیش می‌آییم و به افرادی می‌رسیم که افراد را به سمت طبقات زیرزمین یا طبقات بالای پاساژها راهنمایی می‌کنند و می‌گویند همه گونه کتاب دست دوم در همه رشته‌های تحصیلی هست. سراغ این مغازه‌های که عموما کتاب‌های آنها کهنه هستند می‌رویم، کتاب‌های دست دوم را از دانشجویان و کتابخانه‌ها با قیمتی پایین خریداری کرده‌اند و در اینجا به فروش می‌رسانند. قیمت کتاب‌هایی که قدیمی نباشند تقریبا به قیمت روی جلد است ولی کتاب‌های قدیمی‌تر را حدودی قیمت‌گذاری می‌کنند. البته شاید در این گرانی کاغذ و کتاب و گذران سخت زندگی فروش کتاب‌های دست دوم فکر بدی هم نباشد. حداقل دانشجویان اینجا می‌توانند کتاب هایی را که نیاز دارند تهیه کنند اما همه کتاب‌های درسی در اینجا پیدا نمی‌شود. همچنین برخی از کتاب‌ها به قدری کهنه و گوشه نویسی شده‌اند که شاید در شان دانشجوی این مرز و بوم نباشد و باید فکر جدی روی این موضوع داشته باشند. «محمد. ش» از کتابفروشان دست دومی است که او هم از اوضاع کنونی می نالد، می‌گوید: تصور می‌کردیم با توجه به گرانی‌ها اوضاع ما حداقل کمی بهتر شود اما همه دنبال رفع حاجت خود هستند. این گرانی‌ها از سوی دیگری ناشران را مورد چالش جدی قرار داده است. با توجه به مشکلات پیش آمده به طور کلی مراجعه دانشجویان برای خرید منابع دانشگاهی کم شده است و راه سوءاستفاده‌هایی که در این زمینه صورت می‌گیرد را باز کرده است. انتشار کتاب‌های دانشگاهی بدون مجوز قانونی یا کپی برداری متن کتاب از اثرات کاهش فروش کتاب‌های دانشگاهی است. علیرغم اینکه هزینه چاپ کتاب‌های دانشگاهی تقریبا دو برابر شده است، اما ناشران دانشگاهی تنها در حد یک سوم قیمت‌های آثار را بالا بردند، در واقع به طور میانگین قیمت کتاب امسال 30 تا 50 درصد افزایش یافته است اما تورم و سخت شدن شرایط زندگی برای تامین هزینه‌های کتاب تنها به گرانی کتاب‌ها باز نمی‌گردد. ***کپی‌برداری غیر مجاز راه‌حل گرانی کتاب؟ عدم رعایت حقوق معنوی یعنی کپی برداری از متن کتاب، انتشار کتاب‌های دانشگاهی بدون مجوز قانونی و افزایش هزینه‌های روند تولید کتاب از مهمترین مشکلات ناشران این حوزه در سال گذشته است که در کاهش میزان فروش آثار این حوزه موثر است. این در حالیست که بنا بر حکم فقها زیراکس و کپی کتاب دارای اشکال شرعی است. به طور نمونه آیت‌الله العظمی خامنه‌ای (مدظله العالی) در این زمینه می‌فرماید:  به طور کلّى بنابر احتیاط واجب در نسخه‌بردارى و تکثیر و استفاده از کتابهایى که در داخل تولید شده است، حقوق صاحبانشان از طریق کسب اجازه از آنان رعایت شود و در مورد خارج کشور تابع قرارداد بین دولت‌ها است. با توجه به اینکه برخی از ناشران دولتی مانند پیام نور متقاضیان بیشتری دارند چرا که کتاب به عنوان منبع درسی در نظام آموزشی آنها به شمار می‌آید، قیمت‌ها کمتر با افزایش رو به رو بودند. عموما آثار ناشران دانشگاهی (سمت، جهاد دانشگاهی، نشر دانشگاهی و...) نسبت به ناشران دولتی ارزان‌تر است اما فروشندگان این کتاب‌های هم از اوضاع می‌نالند. این کتابفروشان هم اعلام کردند ما فروش چندان خوبی نداریم با اینکه قیمت کتاب‌های ما نسبت به سایر کتاب‌ها کمتر است. «زهرا . ن» دانشجوی کارشناسی ارشد مکانیک هم گفت: من عموما کتاب‌های درسی‌ام را از اینترنت دانلود می‌کنم و از صفحات مورد نیازم هم کپی تهیه می‌کنم و کتاب‌ها با هزینه بسیار پایینی در دستم قرار می‌گیرد. اگر کتابی را هم در اینترنت پیدا نکنم از دوستان یا کتابخانه دانشکده می‌گیرم و بعد از روی آن زیراکس می‌گیرم. «نوید . ج» هم از قیمت بالای کتاب‌های آمادگی کنکور و ... انتقاد می‌کند و عنوان کرد: ‌ترجیح می‌دهم به جای خرید کتاب نو و جدید به بازار دست چندم فروشی‌ها مراجعه کنم. «علیرضا . ر» هم فرد دیگری بود که با وی هم صحبت شدیم، وی با گلایه از شهریه زیاد دانشگاه آزاد اسلامی به شوخی گفت: ما یا باید کتاب بخریم یا شهریه دانشگاه بپردازیم، دانشجو یا دانشگاه می‌رود یا مطالعه می‌کند! وی ادامه داد: مگر یک کتاب درسی را چند وقت می‌خواهم استفاده کنم که برای یک جلد حدود 30 هزار تومان برای آن بپردازم. تا پایان ترم یا دست دوم آنها را پیدا می‌کنم یا از روی جزوه‌های دانشگاهی که نوشته‌ام می‌خوانم و خدا در شب امتحان بزرگ است. منبع: فارس