نوآوری، حلقه‌ی مفقوده بین صنعت و دانشگاه

به گزارش پایگاه خبری و تحلیلی بیرجند رسا : دیدار رهبر انقلاب با نخبگان جوان از جمله دیدارهای خاص این سال‌های حضرت آیت‌الله خامنه‌ای محسوب می‌شود که در گیر و دار سیاسی‌بازی‌های این روزها، پدیده‌ی متفاوتی‌ست. چون در شرایطی که بعضی دنبال رابطه با امریکای غیرقابل اعتماد هستند و بعضی دیگر هم با دلایل دسته چندم، سعی در نفی آن دارند، رهبر انقلاب مشغول تدوین مسیر علمی کشور بوده و با کلان‌نگری خود، حتی مسائل ساده‌ای مثل رابطه با امریکا را تبیین می‌کنند. قطعا ایرانیان سال‌های آینده که ان‌شاءالله در دوران اوج علمی کشور زندگی خواهند کرد، وقتی می‌خواهند جریان‌شناسی پیشرفت علمی ایران را تحلیل کنند، از این نشست به عنوان یکی از پایه‌های ترسیم مسیر علمی ایران یاد خواهند کرد.

 اما همان‌طور که در مطالب قبلی در خصوص تحلیل این دیدار گفتیم، موضوعات گوناگونی در این جلسه بیان شد که بررسی هرکدام به مجال جداگانه‌ای نیاز دارد. یکی از این موضوعات، بحث نوآوری که در دو بخش مختلف توسط رهبر انقلاب مورد تأکید قرار گرفت. این مقوله یکبار در رابطه با دانشگاه مورد اشاره قرار می‌گیرد:

«يك مسابقه‌ى جدّىِ بزرگ در نوآورى - يك مسابقه‌ى به معناى حقيقى كلمه، چه در علوم، چه در فنّاورى - بايد واقعاً به وجود بيايد. در اين پايان‌نامه‌ها - بخصوص مقطع دكترى - يكى از چيزهايى كه به طور قطع بايد مورد توجّه باشد، نكته‌ى نوآورى است؛ نشان داده بشود كه نوآورى در اينجا كجا است؛ و اين ملاك ارزيابى باشد، ملاك امتيازدهى بشود.»

و یکبار دیگر هم در رابطه با مراکز دولتی و صنعتی:

«به نظر من مهم‌ترين كارى كه اين دو وزارت و اين معاونت مهم مي‌توانند انجام بدهند، اين است كه بايد همّت خود را صرف كنند براى زمينه‌سازىِ نوآورى علمى؛ نوآورى مهم است. اين جريان نوآورى نبايد متوقّف بشود؛ هر قدمى بايد به دنبال خود، قدم بعدى را پيش بياورد. براى اينكه ما بتوانيم جريان نوآورى را در كشور حفظ كنيم، يك رصد دائمى لازم است؛ دائم بايستى همين مسئولين محترمى كه در معاونت علمى حضور دارند، اين جريان علمى در كشور را رصد كنند؛ ببينند گره‌ها كجا است، گيرهاى كار كجا است، مشكلات كجا است، ناهماهنگى‌ها كجا است، آنها را برطرف كنند.»

از قضا لازم است تا پیوند ناگسستنی بین‌ این دو مرکز وجود داشته باشد تا اهداف پیشرفت علمی محقق شود. پیوندی که متأسفانه در ایران، اگر نگوییم بی‌رنگ، در بهترین شرایط کمرنگ است. اما چه چیزی باعث شده تا این پیوند وجود نداشته باشد؟ مطمئنا در ریشه‌یابی این عدم اتفاق دلایل مختلفی وجود دارد که یکی از مهمترین آنها، بی‌نیاز مراکز صنعتی ما به تولید محصولات جدید و تجدید نظر و بازطراحی محصولات قبلی و یا عدم احساس نیاز دانشگاه‌ها به حضور تکنولوژی‌های جدید در جامعه ا‌ست.

بگذارید کمی این قضیه را بیشتر توضیح دهیم. همان‌گونه که می‌دانید یک محصول صنعتی، نتیجه‌ی یک روند تکنولوژیکی‌ست. به عبارت دیگر، وقتی قرار است یک محصول جدید تولید شود، در ابتدا، تکنولوژی آن باید خلق شده، محصولات غیرکاربری اولیه برای امتحان کالا تولید شوند و در نهایت، خط تولید صنعتی آن کالا طراحی شده و به بازدهی برسد. البته گاهی هم در ابتدا یک تکنولوژی جدید اختراع شده و سپس این فن، به محصول پر تیراژ تبدیل می‌شود. در هر صورت، مسیر «تکنولوژی - نمونه‌ی اولیه - نمونه‌ی نهایی» یک روند ثابت در تولید کالاهاست.

این روند به خوبی نشان می‌دهد که لازم چطور بین دانشگاه به مثابه محل تولید تکنولوژی، با کارخانه‌ها به عنوان محل صنعتی و فراگیر شدن تکنولوژی رابطه وجود داشته باشد. حال وقتی هر کدام از این دو بلنگد، روند توضیح داده شده در بالا دچار اختلال می‌شود. یعنی اگر مراکز دولتی و صنعتی ما به نوآوری در کالاهای جدید‌شان اهمیت ندهند، کم‌کم دانشگاه‌های ما هم دچار یأس شده و دانشجویان ما به جای خلاقیت، به فکر جزوه و نمره‌آوری می‌افتند. از سوی دیگر، اگر دانشگاه‌های ما عنصر خلاقیت را کنار بگذارند، مراکز صنعتی ما به آنچه دارند قانع شده و یا تکنولوژی را وارد می‌کنند که این، خود معضلات دیگری دارد.

اما وخیم‌ترین اتفاق حاصل از معطل ماندن روند تکنولوژی-صنعت این است که پیشرفت علمی کشور به انزوا رفته و هیچ گام به جلویی در این رابطه برداشته نمی‌شود. از آنجا که "نیاز" از اصلی‌ترین موتورهای محرکه‌ی پیشرفت در هر عصر و تمدنی محسوب می‌شود، وقتی نیازهای واقعی یک کشور مورد غفلت قرار بگیرد، طبیعتا پیشرفت آن کشور نیز کند شده و میراث نامیمونی را برای آیندگان به ارث خواهد گذاشت. در نتیجه لازم است تا دانشگاه‌های ما و مراکز صنعتی‌ما‌ن از برج عاج‌نشینی فعلی خارج شده و اگر نیاز امروز کاربران ایرانی برای‌شان مهم نیست، حداقل به آینده‌ی علمی کشور چشم داشته باشند.

منبع: بولتن نیوز